Najbardziej intensywne prace poszukiwawcze za gazem łupkowym prowadzone są obecnie w województwie pomorskim i lubelskim. Rejony te są zasobne w wody podziemne. Przykładowo, w województwie pomorskim aktualny stopień wykorzystania zasobów dostępnych do zagospodarowania zwykłych wód podziemnych wynosi zaledwie 14% (do celów spożywczych i przemysłowych), co daje w skali województwa bardzo wysokie rezerwy.
Oczywiście stopień wykorzystania wód podziemnych w obszarach prowadzenia działalności poszukiwawczej za gazem łupkowym może być różny i będzie zależał od np. rodzaju zagospodarowania terenu (rejon rolniczy lub przemysłowy) oraz ilości i wielkości okolicznych miejscowości (liczba gospodarstw, ludności). Dodatkowo istotne jest, czy na obszarze poszukiwań pojedyncze gospodarstwa podłączone są do sieci wodociągowej, czy korzystają z własnych ujęć wód podziemnych (studnie wiercone i kopane).
Prace związane z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż gazu z łupków wymagają dostępu do znacznych ilości wody na potrzeby wykonania zabiegu szczelinowania hydraulicznego. Średnio, na wykonanie zabiegu szczelinowania w odcinku o długości 1 km potrzeba kilkanaście tysięcy m3 wody (w otworze Łebień LE–2H zużyto 17 300 m3 wody).
Inwestor już na etapie planowania inwestycji powinien określić źródło zaopatrzenia w wodę. Często inwestor decyduje się na wykonanie własnego ujęcia wód podziemnych (studnie wiercone) lub pobór wód powierzchniowych. Taka decyzja w obu przypadkach wiąże się z uzyskaniem pozwolenia wodno-prawnego, które wydawane jest w oparciu o informacje na temat aktualnego stopnia wykorzystania wód w danym rejonie i wysokości możliwych do zagospodarowania zasobów wód. Natomiast w przypadku wykorzystania wód z istniejących ujęć wód podziemnych należących np. do wodociągów miejskich lub wiejskich, dostęp do wody inwestor uzyskuje na podstawie pisemnej umowy (bez konieczności występowania o pozwolenie wodno-prane). Wówczas inwestor uiszcza opłatę za ilość pobranej wody zgodnie z obowiązującymi stawkami.
Obowiązujące w Polsce uwarunkowania prawne gwarantują prowadzenie zrównoważonej gospodarki wodnej i uniemożliwiają pobór wód podziemnych lub powierzchniowych w ilości przekraczającej możliwości zasobowe wód podziemnych i powierzchniowych danego rejonu. Ustawa Prawo wodne w art. 32 wskazuje, że wody podziemne wykorzystuje się przede wszystkim do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe, a także na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych. Jednocześnie art. 123 stanowi, że jeżeli o wydanie pozwolenia wodno prawnego ubiega się kilka zakładów, których działalność wzajemnie się wyklucza z powodu stanu zasobów wodnych, pierwszeństwo w uzyskaniu pozwolenia wodno prawnego mają zakłady, które będą pobierać wodę w celu zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Powyższe zapisy wyraźnie na pierwszym miejscu stawiają potrzeby ludności w zakresie korzystania z wód podziemnych, jako tych o najwyższej jakości i podlegających ochronie ilościowej i jakościowej. Nie stanowią jednak narzędzia wykluczającego użytkowanie wód podziemnych na inne cele.
Jednocześnie ustawa Prawo wodne przewiduje narzędzia mające na celu ochronę ujęć wód podziemnych, poprzez możliwość ustanowienia stref ochronnych. Strefę ochronną ujęcia wody stanowi obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony bezpośredniej oraz teren ochrony pośredniej, przy czym dopuszcza się ustanowienie strefy ochronnej obejmującej wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, jeżeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczną ochronę ujmowanej wody. Generalnie na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych oraz powierzchniowych zabronione jest użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Ponadto artykuły 53 oraz 54 ustawy Prawo wodne definiują zakazy i ograniczenia w użytkowaniu terenu strefy ochronnej ujęcia, przy czym warto zwrócić uwagę, że znajduje się tu zapis o możliwości zabronienia lub ograniczenia wydobywania kopalin na terenach ochrony pośredniej ujęcia wody podziemnej (art. 54, pkt. 2, ust. 1).
Strefę ochronną ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody. Podstawą wyznaczenia strefy ochronnej ujęcia wód podziemnych jest dokumentacja hydrogeologiczna, zaś ujęcia wód powierzchniowych badania hydrologiczne, hydrograficzne i geomorfologiczne. Teren ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych obejmuje obszar zasilania ujęcia wody, a jeżeli czas przepływu wody od granicy obszaru zasilania do ujęcia jest dłuższy od 25 lat to strefa ochronna powinna obejmować obszar wyznaczony 25-letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej.
9.06.2014 r.
autorki: dr Małgorzata Woźnicka i Magdalena Nidental
