Po sukcesie wydobywczym odniesionym w Ameryce Północnej w obrębie europejskich basenów sedymentacyjnych wytypowano liczne formacje ciemnych łupków stanowiące potencjalne złoża gazu z łupków.
Najstarszymi w Europie skałami łupkowymi wykazującymi perspektywy do poszukiwań złóż niekonwencjonalnych są tzw. łupki ałunowe (kambr górny–ordowik dolny), które występują na obszarze Szwecji, Danii, Norwegii oraz na niewielkim obszarze Polski i Estonii.
W południowej Szwecji łupki ałunowe zalegają stosunkowo płytko, na głębokościach nieprzekraczających 1500 m, ich miąższość wynosi około 100 m. Bardzo wysoka zawartość materii organicznej (dochodząca do 20% TOC) oraz dojrzałość termiczna wskazująca na późne „okno gazowe” budziły w ostatnich latach duże nadzieje poszukiwawcze. Niestety w trzech odwiertach stwierdzono zbyt niskie nasycenie łupków gazem ziemnym w rejonie Skanii.
Mimo braku sukcesu poszukiwawczego w Szwecji, rozpoznanie potencjału łupków ałunowych planowane jest w Danii, w północnej Jutlandii oraz północnej Zelandii, gdzie skały te występują na większych głębokościach.
Na południowej Litwie, zachodniej Ukrainie, w Rumunii, północnej Bułgarii oraz południowej Mołdawii celem poszukiwań są łupki niższego paleozoiku należące do sylurskiego basenu zachodniego skłonu platformy wschodnioeuropejskiej (podobnie, jak w Polsce).
Na Litwie łupki sylurskie występują na głębokościach nieprzekraczających 1000 m i mają stopień przeobrażenia odpowiadający "oknu generowania ropy". Łupki te są uważane za skały macierzyste dla niewielkich złóż ropy naftowej w centralnej części kraju.
Na Ukrainie łupki syluru występują na głębokości od 1000 do 5000 m w depresji lwowskiej, stanowiącej kontynuację struktur geologicznych regionu lubelskiego. Rozpoznanie potencjału złóż niekonwencjonalnych Ukrainy prowadzi się także w karbońskich utworach basenu dnieprowsko-donieckiego na wschodzie i oligoceńskich łupkach formacji Maykop na południu.
W Rumunii poszukiwania koncentrują się w obrębie platformy mezyjskiej i platformy mołdawskiej, gdzie oprócz sylurskich łupków formacji Tandarei, brane są pod uwagę także jurajskie łupki formacji Bals.
W Bułgarii obszar występowania perspektywicznych łupków sylurskich i jurajskich znajduje się w południowej części platformy mezyjskiej.
W Mołdawii perspektywiczne łupki sylurskie znajdują się w obrębie tzw. basenu przeddobrudzkiego.
Również w Czechach perspektywy przypisano łupkom niższego paleozoiku (ordowik–sylur) z basenu praskiego. Pomimo dużych miąższości łupków i dużej ilości rozproszonej w nich materii organicznej ograniczenie może stanowić niewystarczająca dojrzałość termiczna, wymagana do uruchomienia procesów generowania węglowodorów.
W północno-zachodnich Niemczech potencjalne niekonwencjonalne złoża węglowodorów mogą znajdować się w utworach karbonu, jury i kredy na obszarze basenu dolnosaksońskiego obejmującego częściowo swym zasięgiem Belgię i Holandię. Za najbardziej perspektywiczne w basenie dolnosaksońskim uważa się łupki posidoniowe (jura dolna) występujące na głębokości około 3000 m, o miąższości od 15 do 30 m. Łupki posidoniowe zawierają średnio 8% rozproszonej materii organicznej i na znacznym obszarze znajdują się w oknie generowania ropy. Ponadto perspektywiczne łupki posidoniowe występują również w Rowie Bodeńskim w południowo-zachodniej części Niemiec. Mniej perspektywiczne, ale równie ważne są łupki Wealden (kreda dolna), bogate w materię organiczną, osiągające w centralnej części basenu miąższość rzędu 700 m.
Mimo złożonej budowy geologicznej basenu zachodnioholenderskiego, postrzega się występujące w nim formacje łupkowe: Geverik i Epen (karbon) oraz Posidonia (jura dolna) jako dające nadzieję na przyszłą eksploatację złóż niekonwencjonalnych.
Łupki Geverik zalegają na głębokości od 1500 do 5000 m i w całości znajdują się w oknie gazowym (1,0–1,3% Ro), natomiast młodsze łupki Epen występują na głębokości od 1000 do 5000 m i mają dojrzałość termiczną wynoszącą 0,7–1,0% Ro. Średnia zawartość materii organicznej w łupkach Geverik i Epen nie przekracza 4% TOC. Łupki posidoniowe przykrywające łupki karbońskie w basenie zachodnioholenderskim zawierają średnio 6% TOC i zalegają na głębokości od około 1000 do 3600 m. Na znacznym obszarze łupki te znajdują się w ”oknie ropnym” (0,7–1,0% Ro), tylko lokalnie osiągając „okno gazowe” (1,0–1,3% Ro).
W Wielkiej Brytanii można wyróżnić dwa regiony poszukiwań złóż gazu i ropy z łupków: region północny, gdzie celem są łupki karbońskie basenu pennińskiego, oraz region południowy, gdzie występują dolnojurajskie łupki basenów Wessex i Weald. Charakterystyczna dla Wielkiej Brytanii jest skomplikowana budowa geologiczna basenów łupkowych, która znacznie utrudnia i zwiększa ryzyko poszukiwań.
W basenie pennińskim łupki osiągają największe miąższości w obniżeniach strukturalnych, a interwały bogate w gazotwórczą materię organiczną mogą osiągać nawet kilkaset metrów. Materia organiczna jest rozproszona w skałach w ilości około 2–5% TOC, a jej dojrzałość termiczna wynosi około 1,2% Ro.
Łupki basenów Wessex i Weald zalegają na głębokości od 1000 do 2100 m, są bogate w ropotwórczą materię organiczną i osiągają dojrzałość termiczną około 0,8% Ro. Skały te są uważane za macierzyste dla lokalnych złóż ropy naftowej.
Basen paryski oraz basen południowo-wschodni we Francji mogą zawierać spore zasoby gazu i ropy z łupków. W basenie paryskim jako gazo- i roponośne wytypowano łupki, piaskowce i węgiel permsko-karbońskie oraz łupki dolnojurajskie. Skały basenu paryskiego znajdują się najprawdopodobniej w ”oknie generowania ropy” i można zakładać, że są nasycone ropą łupkową. W basenie południowo-wschodnim najbogatsze w materię organiczną są łupki jury dolnej (średnio około 2% TOC) zalegające na głębokościach od 1000 do 4900 m. W basenie tym można spodziewać się występowania gazu ziemnego w łupkach, gdyż ich dojrzałość termiczna jest wysoka i wynosi od 1,3 do ponad 1,7% Ro.
W Austrii niekonwencjonalne złoża mogą występować w basenie wiedeńskim. Za najważniejszą formację uznaje się górnojurajskie skały formacji Mikulov, w których obserwowano liczne objawy gazu ziemnego i ropy naftowej. Skały te charakteryzują się wysoką zawartością materii organicznej od 0,2 do 10% TOC oraz dojrzałością termiczną odpowiadająca "oknu generowania gazu" i wynoszącą średnio 1,6% Ro. Niestety, formacja Mikulov zalega na bardzo dużych głębokościach od 7000 do 8000 m, co czyni ją trudnym celem poszukiwawczym.
Na Węgrzech poszukiwania złóż niekonwencjonalnych są skupione w basenie panońskim, a dokładniej w obszarze rowu Makó i basenów Békés i Derecske. Najbardziej perspektywiczna jest formacja Endrőd, uważana do tej pory za źródło ropy i gazu dla złóż konwencjonalnych. Jednak obecnie uważa się za bardziej perspektywiczne formacje zawierające gaz zamknięty (tight gas), których przykładem jest mioceńska formacja piaskowcowo-iłowcowa Szolnok.
Na Półwyspie Iberyjskim rozpoznanie potencjalnych formacji łupkowych zawierających gaz ziemny jest na bardzo wczesnym etapie. Uważa się, że w północnej Hiszpanii interesujący jest region Kantabria, gdzie potencjalnych przypływów gazu lub ropy łupkowej można spodziewać się z serii przewarstwiających się łupków, margli i wapieni jurajskich.
W Portugalii węglowodory niekonwencjonalne mogą występować w łupkach dolnojurajskich basenu luzytańskiego, które stanowią jedną z najbogatszych skał macierzystych tego basenu.
Autorzy: Marcin Janas, Ireneusz Dyrka
