Co się stanie, gdy firma nie zdąży wykonać badań w czasie określonym w koncesji
Co się stanie, gdy firma nie zdąży wykonać badań w czasie określonym w koncesji
Co się stanie, gdy firma nie zdąży wykonać badań w czasie określonym w koncesji?
Kącik eksperta
Co dzieje się z terenem na którym prowadzone były odwierty? Jak wygląda jego późniejsze zagospodarowanie? Ile czasu musi minąć, aby teren odzyskał swoją „wartość” , „właściwości” sprzed czasu eksploatacji?
Teren zakładu wykonującego roboty geologiczne, na którym prowadzone były odwierty poddawany jest procesom rekultywacji przez podmiot, który prowadził prace poszukiwawcze (operator koncesji) zgodnie z zapisami ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych – tekst jednolity: Dz.U z 2013 r., poz. 1205 z późn. zm. Przeprowadzona rekultywacja ma na celu doprowadzenie terenu do pełnienia jego pierwotnych funkcji, np. rolniczych. Czas ponownego dostosowania terenu jest zróżnicowany, określony wynikami przeprowadzonych badań przed i po wykonaniu rekultywacji.
W przypadku wystąpienia przemysłowego przypływu węglowodorów, na zajmowanym terenie pozostawiana jest głowica eksploatacyjna, ogrodzona i odpowiednio zabezpieczona, plac manewrowy przed głowicą o wymiarach około 15 x 15 m oraz droga dojazdowa. Wokół głowicy może stanąć szereg urządzeń do odbioru i przesyłu gazu lub ropy. Na pozostałym terenie wykonana zostaje rekultywacja. Eksploatacja w przypadku złóż niekonwencjonalnych może trwać kilkadziesiąt lat.W przypadku likwidacji odwiertu na powierzchni terenu nie pozostaje żadne uzbrojenie utrudniające uprawę roli.
Autorzy odpowiedzi: dr Monika Konieczyńska, dr Joanna Fajfer, Olga Lipińska
Kto zapłaci za rekultywację terenu po poszukiwaniach gazu?
Rekultywacja wykonywana jest na koszt własny osoby, która spowodowała utratę lub ograniczenie wartości użytkowej gruntów (art. 20, ust.1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych – tekst jednolity: Dz.U z 2013 r., poz. 1205 z późn. zm.).
W praktyce oznacza to, że za rekultywację terenu zapłaci operator koncesji.
Autorzy odpowiedzi: dr Monika Konieczyńska, dr Joanna Fajfer, Olga Lipińska
Czy zostały wykupione już wszystkie koncesje na gaz łupkowy? Jeśli nie, to w jakich lokalizacjach można je wykupić?
W obecnym stanie prawnym, zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2015 r. poz. 196), koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża lub koncesje na wydobywanie węglowodorów ze złoża udzielane są tylko w postępowaniu przetargowym. Do przeprowadzenia przetargu konieczne jest ogłoszenie przez Ministerstwo Środowiska w Biuletynie Informacji Publicznej informacji o terenach, dla których, w następnym roku, planowane jest wszczęcie postępowania przetargowego. Informacja o terenach przetargowych ogłaszana jest corocznie w terminie do dnia 30 czerwca, a pierwszy przetarg planowany jest w 2016 r - informacja o jego ogłoszeniu zostanie opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej oraz w BIP Ministerstwa Środowiska.
Z kolei Państwowy Instytu Geologiczny - PIB wskazuje obszary perspektywiczne dla poszukiwań węglowodorów, spośród których Ministerstwo Środowiska wybierze te, dla których przeprowadzone będzie postępowanie przetargowe.
Czy woda w mojej studni ucierpi w trakcie prowadzenia prac poszukiwawczych i eksploatacyjnych?
W Polsce łupki gazonośne występują średnio na głębokości 3-5 km, a wody podziemne eksploatowane ujęciami na ogół nie przekraczają głębokości 200 m. Studnie gospodarskie (często kopane) ujmują pierwszą warstwę wodonośną występującą znacznie płycej (do kilkudziesięciu metrów). W podziemne izolowane są od utworów gazonośnych znaczną miąższością utworów słaboprzepuszczalnych (2-4 km).
Mimo to, podczas prac poszukiwawczych oraz potencjalnej eksploatacji złóż gazu łupkowego, istnieje możliwość zanieczyszczenia wód podziemnych. Do zanieczyszczenia wód może dojść praktycznie na każdym etapie prowadzenia działalności - w momencie nieprawidłowo przeprowadzonych prac (błąd człowieka) lub awarii technicznych. Sytuacje te są jednak skutecznie eliminowane poprzez:
- odpowiednią izolację terenu wiertni (folia i płyty betonowe) wraz z zastosowaniem odpowiedniego systemu drenażu i odprowadzania wód opadowych z terenu wiertni,
- prawidłową konstrukcjęotworu wiertniczego (izolacja poziomów wodonośnych zacementowanymi rurami okładzinowymi),
- kontrolę szczelności cementowania w otworze,
- prawidłowo przeprowadzony zabieg szczelinowaniahydraulicznego,
- stały nadzór właściwych terytorialnie Okręgowych Urzędów Górniczych,
- kontrolę instytucji państwowych (PIOŚ, WIOŚ,, RDOŚ) w zakresie wpływu na środowisko przyrodnicze (w tym na wody podziemne).
Wynika z tego, że prawidłowe prowadzenie prac związanych z poszukiwaniem i ewentualną eksploatacją gazu z łupków oraz znaczna głębokość występowania łupków gazonośnych skutecznie zmniejszają ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych i wydobycie gazu z łupków nie powinno mieć wpływu na zmianę jakości wód ujmowanych studniami gospodarskimi.
9.06.2014 r.
autorki: dr Małgorzata Woźnicka i Magdalena Nidental
Czy będą badane ujęcia wody przed podjęciem jakichkolwiek działań poszukiwawczych?
Obecnie nie ma wymogów prawnych dotyczących konieczności badania ujęć wód podziemnych miejskich lub wiejskich przed przystąpieniem do prac związanych z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż gazu z łupków.
Stosowana praktyka w Polsce wskazuje, że najczęściej sam inwestor zleca wykonanie opracowania, którego celem jest ocena stanu wód podziemnych przed przystąpieniem do prac (tzw. stan bazowy). Inwestor nie ma jednak obowiązku upubliczniania takiego opracowania.
Należy jednak zaznaczyć, że ujęcia miejskie lub wiejskie dostarczające wody do spożycia przez ludzi są objęte stałą kontrolą sprawowaną przez Główny Inspektorat Sanitarny (Sanepid). Zakres oraz częstotliwość badań jest zgodna z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. 2007 nr 61 poz. 417) oraz Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. 2010 nr 72 poz. 466). Dodatkowo wodociągi miejskie lub wiejskie posiadają własne laboratoria, w których oceniają jakość wody.
9.06.2014 r.
autorki: dr Małgorzata Woźnicka i Magdalena Nidental
Czy zabraknie nam wody do picia i na cele rolnicze?
Najbardziej intensywne prace poszukiwawcze za gazem łupkowym prowadzone są obecnie w województwie pomorskim i lubelskim. Rejony te są zasobne w wody podziemne. Przykładowo, w województwie pomorskim aktualny stopień wykorzystania zasobów dostępnych do zagospodarowania zwykłych wód podziemnych wynosi zaledwie 14% (do celów spożywczych i przemysłowych), co daje w skali województwa bardzo wysokie rezerwy.
Oczywiście stopień wykorzystania wód podziemnych w obszarach prowadzenia działalności poszukiwawczej za gazem łupkowym może być różny i będzie zależał od np. rodzaju zagospodarowania terenu (rejon rolniczy lub przemysłowy) oraz ilości i wielkości okolicznych miejscowości (liczba gospodarstw, ludności). Dodatkowo istotne jest, czy na obszarze poszukiwań pojedyncze gospodarstwa podłączone są do sieci wodociągowej, czy korzystają z własnych ujęć wód podziemnych (studnie wiercone i kopane).
Prace związane z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż gazu z łupków wymagają dostępu do znacznych ilości wody na potrzeby wykonania zabiegu szczelinowania hydraulicznego. Średnio, na wykonanie zabiegu szczelinowania w odcinku o długości 1 km potrzeba kilkanaście tysięcy m3 wody (w otworze Łebień LE–2H zużyto 17 300 m3 wody).
Inwestor już na etapie planowania inwestycji powinien określić źródło zaopatrzenia w wodę. Często inwestor decyduje się na wykonanie własnego ujęcia wód podziemnych (studnie wiercone) lub pobór wód powierzchniowych. Taka decyzja w obu przypadkach wiąże się z uzyskaniem pozwolenia wodno-prawnego, które wydawane jest w oparciu o informacje na temat aktualnego stopnia wykorzystania wód w danym rejonie i wysokości możliwych do zagospodarowania zasobów wód. Natomiast w przypadku wykorzystania wód z istniejących ujęć wód podziemnych należących np. do wodociągów miejskich lub wiejskich, dostęp do wody inwestor uzyskuje na podstawie pisemnej umowy (bez konieczności występowania o pozwolenie wodno-prane). Wówczas inwestor uiszcza opłatę za ilość pobranej wody zgodnie z obowiązującymi stawkami.
Obowiązujące w Polsce uwarunkowania prawne gwarantują prowadzenie zrównoważonej gospodarki wodnej i uniemożliwiają pobór wód podziemnych lub powierzchniowych w ilości przekraczającej możliwości zasobowe wód podziemnych i powierzchniowych danego rejonu. Ustawa Prawo wodne w art. 32 wskazuje, że wody podziemne wykorzystuje się przede wszystkim do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe, a także na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych. Jednocześnie art. 123 stanowi, że jeżeli o wydanie pozwolenia wodno prawnego ubiega się kilka zakładów, których działalność wzajemnie się wyklucza z powodu stanu zasobów wodnych, pierwszeństwo w uzyskaniu pozwolenia wodno prawnego mają zakłady, które będą pobierać wodę w celu zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Powyższe zapisy wyraźnie na pierwszym miejscu stawiają potrzeby ludności w zakresie korzystania z wód podziemnych, jako tych o najwyższej jakości i podlegających ochronie ilościowej i jakościowej. Nie stanowią jednak narzędzia wykluczającego użytkowanie wód podziemnych na inne cele.
Jednocześnie ustawa Prawo wodne przewiduje narzędzia mające na celu ochronę ujęć wód podziemnych, poprzez możliwość ustanowienia stref ochronnych. Strefę ochronną ujęcia wody stanowi obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony bezpośredniej oraz teren ochrony pośredniej, przy czym dopuszcza się ustanowienie strefy ochronnej obejmującej wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, jeżeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczną ochronę ujmowanej wody. Generalnie na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych oraz powierzchniowych zabronione jest użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Ponadto artykuły 53 oraz 54 ustawy Prawo wodne definiują zakazy i ograniczenia w użytkowaniu terenu strefy ochronnej ujęcia, przy czym warto zwrócić uwagę, że znajduje się tu zapis o możliwości zabronienia lub ograniczenia wydobywania kopalin na terenach ochrony pośredniej ujęcia wody podziemnej (art. 54, pkt. 2, ust. 1).
Strefę ochronną ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody. Podstawą wyznaczenia strefy ochronnej ujęcia wód podziemnych jest dokumentacja hydrogeologiczna, zaś ujęcia wód powierzchniowych badania hydrologiczne, hydrograficzne i geomorfologiczne. Teren ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych obejmuje obszar zasilania ujęcia wody, a jeżeli czas przepływu wody od granicy obszaru zasilania do ujęcia jest dłuższy od 25 lat to strefa ochronna powinna obejmować obszar wyznaczony 25-letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej.
9.06.2014 r.
autorki: dr Małgorzata Woźnicka i Magdalena Nidental
Czy mamy pewność, że po rozbiciu skał ten gaz nie przedostanie się na wyższe warstwy?
Szczelinowanie hydrauliczne ma za zadanie wytworzenie w górotworze sieci spękań (szczelin) w celu wytworzenia dróg migracji gazu do otworu. Dzięki monitoringowi mikrosejsmologicznemu można określać zasięg rozprzestrzenienia się szczelin, który przeciętnie wynosi 100 – 200 m. Formacje łupkowe na terenie Polski występują na głębokościach co najmniej 3 km, pod przykryciem wielu warstw skał nieprzepuszczalnych o dużych miąższościach. Nadkład ten jest bardzo dobrą i skuteczną izolacją, wykluczającą w praktyce możliwość migracji gazu w górotworze do warstw wyżej ległych.
Istnieje potencjalna możliwość niekontrolowanej reakcji górotworu na zabieg szczelinowania poprzez aktywację dużych stref dyslokacji (uskoków) mogących stać się drogami migracji, jednak prawidłowo przeprowadzona przez Inwestora analiza wyników badań geofizycznych oraz archiwalnych danych geologicznych praktycznie eliminuje zaprojektowanie prac w strefie występowania lokalnych stref dyslokacyjnych. Ponadto, wyżej wspomniany nadkład warstw nieprzepuszczalnych również minimalizuje takie zagrożenie.
Innym zagadnieniem jest możliwość niekontrolowanego przedostawania się do wyższych warstw gazu bądź cieczy technologicznych wzdłuż strefy przyodwiertowej. W tracie wiercenia wszystkie przewiercane warstwy powyżej docelowej formacji są izolowane kolumnami rur okładzinowych i cementowane w całym przelocie. Przy prawidłowej konstrukcji otworu, potwierdzonej badaniami szczelności cementowania, ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych przez migrację cieczy technologicznych lub gazu wzdłuż pionowego odcinka otworu jest praktycznie wyeliminowane.
Więcej na ten temat oraz o aspektach środowiskowych piszemy w dziale:
autor: Grzegorz Lichtarski
Jak będzie wyglądał teren po zakończeniu prac?
Zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych inwestor po zakończeniu działalności górniczej zobowiązany jest do przeprowadzenia rekultywacji terenu na własny koszt. Rekultywacja ma za zadanie przywrócenie pierwotnej funkcji terenu tzn. sprzed rozpoczęcia działalności. Jeżeli inwestor zdecyduje się na eksploatację otworu, wtedy teren zakładu zostanie ograniczony do niewielkiej przestrzeni, w celu utrzymania niezbędnej infrastruktury i zabezpieczenia odwiertu, a pozostały obszar wykorzystywany podczas prac górniczych zostanie zrekultywowany.
Więcej na ten temat piszemy w dziale Technologie.
autor: Grzegorz Lichtarski
Podobno ukazał się gdzieś aneks do tzw. Raportu z Łebienia. Gdzie go znajdę?
Państwowy Instytut Geologiczny-PIB nie opracowywał aneksu do Raportu z Łebienia.
Opracowanie pt. "Badania aspektów środowiskowych procesu szczelinowania hydraulicznego wykonanego w otworze Łebień LE-2H", znane powszechnie pod nazwą Raport z Łebienia zostało wykonane w listopadzie 2011 r.
Podstawowym celem prac zespołu koordynowanego przez PIG–PIB było zbadanie aspektów środowiskowych zabiegu szczelinowania hydraulicznego, przeprowadzonego w sierpniu 2011 r. w otworze poszukiwawczym LE-2H przez spółkę Lane Energy Poland, należącą do grupy 3Legs Resources.
Prace badawcze zostały wykonane na polecenie Ministerstwa Środowiska w uzgodnieniu z inwestorem.
Badania objęły monitoring sejsmiczny, emisje gazowe, pomiar hałasu, badanie powietrza glebowego, płyn szczelinujący oraz wody powierzchniowe i podziemne.
Jak duże są zasoby niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego w Polsce?
21 marca 2012 r. został opublikowany pierwszy naukowy raport dotyczący szacunkowych zasobów gazu z łupków w Polsce, opracowany przez Państwowy Instytut Geologiczny we współpracy z Amerykańską Służbą Geologiczną. Powstał on na podstawie analizy danych z wierceń prowadzonych w latach 1950-1990, gdyż dane z najnowszych odwiertów, prowadzonych od 2010 r., są jeszcze tajne. Kolejne raporty i uzupełnione dane naukowcy planują publikować co dwa lata, a wielkość zasobów, jak zaznaczają, będzie rosnąć.
Gazu z łupków może być nawet do 2 bilionów m3 (1920 mld m3), ale najbardziej prawdopodobne jest, że zasoby gazu z łupków w Polsce mieszczą się w przedziale od 346 do 768 miliardów m3. To nawet 5,5 raza więcej od udokumentowanych do tej pory zasobów ze złóż konwencjonalnych, które w Polsce wynoszą ok. 145 mld m3. Przy obecnym rocznym zapotrzebowaniu na gaz ziemny w Polsce (ok. 14,5 mld m3), wystarczy to na zaspokojenie potrzeb polskiego rynku na gaz ziemny przez prawie 65 lat. Jak przeliczają eksperci, to także blisko 200 lat produkcji gazu ziemnego w Polsce na dotychczasowym poziomie (bez zmiany poziomu i proporcji podaży z importu i ze źródeł krajowych).
Badania dotyczyły tylko gazu z łupków występujących od morskich obszarów na północ od Słupska i Wejherowa do okolic Hrubieszowa i Tomaszowa Lubelskiego(a nie na przykład tzw. tight gasu, czyli innego rodzaju gazu niekonwencjonalnego). Po dodaniu danych z odwiertów prowadzonych od 2010 r. oraz szacunków gazu ze złóż niekonwencjonalnych w takich rejonach jak Wielkopolska czy Dolny Śląsk, szacunki te będą rosnąć.
Potwierdzone zasoby gazu z łupków gwarantują Polsce bezpieczeństwo energetyczne na dziesiątki lat. Ponad 5 razy więcej gazu ziemnego, ponad 10 razy więcej ropy niż dotychczas. Z takim wynikiem jesteśmy trzecim krajem w Europie, po Norwegii i Holandii, z największymi zasobami tego surowca i perspektywą korzyści z jego wydobycia.
W Polsce będzie też można wydobyć ropę ze skał łupkowych. Geolodzy twierdzą, że maksymalnie do wydobycia będziemy mieli 535 milionów ton, a z największym prawdopodobieństwem mówimy o ilościach tego surowca w przedziale od 215 do 268 milionów ton. Mamy więc zasoby nawet 10,5-krotnie większe od udokumentowanych do tej pory zasobów ze złóż konwencjonalnych (które wynoszą ok. 26 mln ton). Przy obecnym rocznym zapotrzebowaniu na ropę naftową w Polsce (24 mln ton) i wliczając dotychczasowe zasoby ze złóż konwencjonalnych, oznaczałoby to 12 lat zaspokojenia pełnego zapotrzebowania polskich rafinerii na ropę naftową. Dzięki ropie z łupków mamy zasoby odpowiadające nawet 440-letniej produkcji ropy naftowej w Polsce na dotychczasowym poziomie.
Według wcześniejszych szacunków amerykańskiej agencji rządowej Energy Information Administration (EIA), opublikowanych w kwietniu 2011 r., polskie złoża gazu łupkowego miały zawierać 5,3 bln m3 wydobywalnych zasobów gazu.
Zestawienie ocen potencjalnych zasobów wydobywalnych gazu ziemnego w łupkach dolnego paleozoiku na kratonie wschodnioeuropejskim, z zasobami wydobywalnymi gazu w konwencjonalnych złożach w Polsce, rocznym zużyciem gazu oraz roczną produkcją gazu ze złóż konwencjonalnych
Strony
