Podczas konferencji, która odbyła się 24 marca 2015 r. „Gaz z łupków: bezpieczeństwo i odpowiedzialność – wyniki projektu badawczego” po raz pierwszy publicznie przedstawiono wyniki kompleksowych prac badawczych prowadzonych w rejonie 7 odwiertów za gazem z łupków znajdujących się na terenie województw: pomorskiego oraz lubelskiego.
W 2012 roku Minister Środowiska powierzył Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska realizację projektu związanego z uwarunkowaniami środowiskowymi pozyskiwania gazu z łupków w Polsce. Terenowe badania środowiskowe, prowadzone w ramach projektu, miały na celu określenie zakresu oddziaływania na środowisko i ludzi prac rozpoznawczych dotyczących gazu z łupków.
Sławomir Brodziński, Główny Geolog Kraju i Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska, otwierając spotkanie, zaznaczył: "- Polsce od ponad stu lat wydobywa się ropę naftową i gaz ziemny. Dlatego do niedawna eksploatacja węglowodorów nie budziła wśród Polaków żadnych obaw. Sytuację zmieniło pojawienie się pierwszych szacunków dotyczących krajowych złóż gazu w łupkach i paranaukowych, najczęściej zagranicznych opracowań wieszczących całkowitą zagładę środowiska. Od dziś jako pierwsi w Europie dysponujemy wiedzą, która po pierwsze pozwoli rozliczyć się z mitami, a po drugie – przyczyni się do bardziej bezpiecznego prowadzenia prac rozpoznawczych i wydobywczych w przyszłości. Nie tylko w zakresie gazu z łupków, lecz także gazu zamkniętego czy ze złóż konwencjonalnych."
W następnej kolejności o przebiegu realizacji projektu opowiedział Michał Kiełsznia, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska: "- W minionych latach media dywagowały o ewentualnych skutkach środowiskowych prac przedsiębiorców podczas pozyskiwania gazu z łupków. Często były to jedynie domysły lub przypuszczenia, wynikające z braku obiektywnych, rzetelnych informacji oraz badań w tym zakresie. Realizacja projektu miała zatem oczywisty cel - wyjście naprzeciw społecznym oczekiwaniom poprzez zapewnienie unikatowego źródła danych, jakimi są wyniki badań terenowych."
Badania były realizowane na terenach, na których prowadzono prace rozpoznawcze oraz w ich bezpośrednim otoczeniu. Wykonywały je państwowe instytuty badawcze i uczelnie wyższe. Zaangażowano w nie kilkudziesięciu ekspertów i specjalistów z takich instytucji jak: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (główny koordynator projektu), Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Politechnika Gdańska oraz Główny Instytut Górnictwa w Katowicach.
Badania i analizy wykonywano na wszystkich etapach prac przedsiębiorstw prowadzących poszukiwania: przed zabiegiem szczelinowania, w jego trakcie i po jego zakończeniu.
Prace badawcze obejmowały:
- rozpoznanie warunków lokalnych i zaplanowanie badań terenowych,
- badanie stanu zerowego/zastanego środowiska przed rozpoczęciem prac rozpoznawczych,
- badania w trakcie wiercenia otworu pionowego/kierunkowego,
- badania w trakcie zabiegów uruchomiania złoża z zastosowaniem szczelinowania hydraulicznego oraz testów produkcyjnych,
- badanie stanu środowiska po zakończeniu prac na terenie zakładu,
- badanie stanu środowiska w dłuższym czasie po zakończeniu prac.
Zakres i metody badań dostosowano do lokalnych uwarunkowań oraz harmonogramów prac prowadzonych przez przedsiębiorstwa, co było dużym wyzwaniem dla obu stron.
Wykonane badania pozwoliły na stwierdzenie, że prowadzone prace rozpoznawcze, w tym szczelinowanie hydraulicznych, nie wpłynęły znacząco na stan środowiska.
W ramach badań pobrano m.in. 21 próbek gruntów, 669 próbek powietrza glebowego (do badań węglowodorów, izotopów i steżenia radonu) oraz 77 próbek odpadów i płynów technologicznych. Badania wód podziemnych i powierzchniowych wykonano łącznie w 199 punktach dokumentacyjnych, a badania drgań sejsmicznych - w 36 punktach.
W ramach badań stanu początkowego (zerowego / zastanego) określono:
- jakość i ilość wód podziemnych i powierzchniowych,
- jakość gruntu i składu powietrza gruntowego,
- wartości tła poziomu hałasu,
- stężeń zanieczyszczeń gazowych i pyłu w powietrzu.
Dla dwóch lokalizacji przeprowadzono także badania ukształtowania powierzchni terenu oraz potencjalnych przemieszczeń zachodzących w skarpie zlokalizowanej w pobliżu jednego z poligonów badawczych.
Na etapie wiercenia otworów przeprowadzono badania presji na wybrane elementy środowiska: wykonano analizy ekotoksykologiczne i badania zawartości składników chemicznych odpadów wiertniczych, natężenie hałasu i stan powietrza.
Podczas szczelinowania prowadzono analizy ekotoksykologiczne, badania składu chemicznego płynów szczelinujących, płynów pozabiegowych i gazu ziemnego z łupków, a także prowadzono pomiary natężenia hałasu i stanu powietrza.
Po zakończeniu szczelinowania określono stan środowiska w takim samym zakresie, jak przy stanie początkowym lub stanie zastanym. Wykonano również badanie stanu środowiska w dłuższej perspektywie czasowej, np. po zlikwidowaniu i zrekultywowaniu odwiertu, po upływie 1 i 2,5 roku po szczelinowaniu.
Wykonano ponadto ciągłą obserwację drgań sejsmicznych wokół 3 odwiertów (Syczyn OU 2K, Zwierzyniec-1, Gapowo B-1/B1A). Zainstalowana sieć sejsmometryczna miała na celu rejestrację potencjalnych drgań sejsmicznych wywołanych szczelinowaniem hydraulicznym w odwiertach.
Wykonane badania pozwoliły na stwierdzenie, że prowadzone prace rozpoznawcze, w tym szczelinowanie, nie wpłynęły znacząco na stan środowiska.
Nie stwierdzono znaczących i trwałych zmian stanu chemicznego wód podziemnych i powierzchniowych. Nie odnotowano pogorszenia parametrów gleb pod kątem rolniczym ani podwyższenia stężeń pierwiastków promieniotwórczych w glebie. Prowadzone działania nie miały także wpływu na stan zasobów wód podziemnych (nie spowodowały obniżenia zwierciadła wód podziemnych). W kilku przypadkach stwierdzono w powietrzu gruntowym tymczasowe podwyższenie analizowanych parametrów. Ustalono, że wynikało ono z gromadzenia się współczesnych produktów naturalnych przemian biologicznych pod folią uszczelniającą badane tereny lub w jednym przypadku – z karbońskich pokładów węgla.
Podczas pracy urządzeń spalinowych dużej mocy i wysokowydajnych pomp, w trakcie szczelinowania, odnotowano krótkotrwałe przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu hałasu i chwilowe podwyższenie wartości niektórych parametrów analizowanych w powietrzu (tlenki i związki organiczne).
Ingerencja w krajobraz prowadzonych prac była stosunkowo krótkotrwała, a po jej zakończeniu nie pozostawiła znaczącego śladu w krajobrazie.
Podczas prowadzonych badań nie zarejestrowano drgań pochodzących od wstrząsów sejsmicznych związanych z procesem pękania górotworu spowodowanym szczelinowaniem. W jednym przypadku stwierdzono drgania na powierzchni terenu wywołane pracą urządzeń służących do szczelinowania (pomp), jednak nie przekroczyły one dopuszczalnych wartości drgań.
Na podstawie otrzymanych wyników należy podkreślić, że kluczowym dla bezpieczeństwa ludzi i środowiska aspektem prowadzonych prac jest ścisłe przestrzeganie zarówno przepisów prawnych, jak i procedur dotyczących robót geologicznych (wiercenia otworów, wykonywania zabiegów szczelinowania itp.) oraz procesów transportu i odzysku/unieszkodliwiania odpadów, które powstają podczas wiercenia i szczelinowania.
Szczegółowe informacje na temat zastosowanych metod prac badawczych, obszarów badań oraz otrzymanych wyników i wniosków znajdują się w dwóch raportach. W jednym z raportów zostały także zawarte zalecenia dotyczące prowadzenia monitoringu środowiska oraz rekomendacje dotyczące prac wykonywanych przez przedsiębiorstwa.
Wyniki badań zostaną wykorzystane m.in. do przygotowania zestawu dobrych praktyk dotyczących ochrony środowiska podczas prac związanych z gazem z łupków.
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska na zlecenie Ministra Środowiska odpowiada za realizację projektu pn. „Ocena zagrożeń dla środowiska powodowanych procesem poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania niekonwencjonalnych złóż węglowodorów”.
Projekt jest realizowany w latach 2012-2015 i finansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu priorytetowego „Wsparcie realizacji Polityki Ekologicznej Państwa przez Ministra Środowiska” .
Raport Środowisko i prace rozpoznawcze dotyczące gazu z łupków. Wyniki monitoringu sejsmicznego
24.03.2015 r.
źródło: GDOŚ
