Zarządzanie ryzykiem środowiskowym
Bezpieczna dla środowiska naturalnego eksploatacja gazu z formacji łupkowych jest możliwa przy założeniu prowadzenia jej w sposób uwzględniający wskazania wynikające z analizy presji.
Aby określić rzeczywisty zakres i stopień oddziaływania na środowisko naturalne procesu eksploatacji gazu z łupków niezbędne jest prowadzenie szerokich badań pozwalających z jednej strony na monitorowanie realizowanych prac i ocenę oddziaływania na środowisko zabiegów wykonanych w konkretnej lokalizacji, zaś z drugiej strony umożliwiających stawianie wniosków ogólnych dotyczących stosowanych technologii popartych doświadczeniami i wynikami badań. Specjalnie przygotowany monitoring badawczy środowiska jest skutecznym narzędziem, nie tylko dostarczającym danych o wpływie już prowadzonych prac na środowisko naturalne i umożliwiającym bezpieczne planowanie nowych przedsięwzięć, ale też pozwalającym na weryfikowanie programów i podejmowanie działań naprawczych w przypadku rejestrowania jakichkolwiek zjawisk niepożądanych.
Na zarządzanie ryzykiem środowiskowym, którego celem jest jego maksymalne zmniejszenie na podstawie dostępnych zasobów i technologii, składają się następujące elementy:
- identyfikacja zagrożenia,
- charakterystyka ryzyka,
- planowanie prac uwzględniające działania zmniejszające ryzyko,
- kontrola przebiegu prac,
- monitoring środowiska (ocena stanu środowiska przed przystąpieniem do prac jako poziomu referencyjnego oraz monitoring długookresowy w trakcie eksploatacji i po jej zakończeniu),
- działania w trybie awaryjnym.
Szczególnym wyzwaniem obecnie jest opracowanie efektywnego i porównywalnego schematu długookresowego monitoringu stanu środowiska w rejonach potencjalnie narażonych na oddziaływanie prac udostępniających i eksploatacyjnych złoża. Monitoring taki powinien objąć:
- powietrze gruntowe – w zakresie badania obecności geogenicznych węglowodorów, zwłaszcza metanu oraz w określonych przypadkach innych gazów stwierdzonych w złożu,
- wody powierzchniowe – w zakresie badania stężeń wybranych wskaźników,
- wody podziemne – w zakresie badania stężeń wybranych wskaźników w punktach określonych na podstawie modelu przepływu oraz analizy stanu ilościowego,
- zagospodarowanie/składowanie odpadów – w zakresie ich właściwego zagospodarowania lub składowania z uwzględnieniem możliwości zmiany ich właściwości w miarę upływu czas,
- zjawiska sejsmiczne – w zakresie obserwacji efektów odprężenia górotworu pod wpływem eksploatacji,
- rekultywację terenu – kontrola efektywności procesu przywracania terenu do poprzedniego użytkowania.
Prowadzenie działalności wydobywczej z zastosowaniem powyżej przedstawionych zasad i metod stanowi podstawę do podejmowania właściwych decyzji w przypadku zaistnienia ryzyka na poziomie nieakceptowanym. Taki tryb postępowania umożliwia wdrażanie procedur modyfikowanych w zależności od gromadzonych wyników badań. Prowadzi też do przejrzystości działań i pozwala unikać konfliktów społecznych.
Zaawansowane, wielowariantowe badania prowadzą też do ukierunkowania dalszego rozwoju technologii, tak aby wydobycie gazu z łupków mogło być prowadzone w sposób bezpieczny, przy aprobacie społeczeństwa. I to jest największe wyzwanie, przed którym obecnie stoi Polska.
autorzy: Małgorzata Woźnicka, Monika Konieczyńska
