Rodzaje odpadów powstających podczas poszukiwania gazu łupkowego
Podczas poszukiwania i rozpoznawania gazu łupkowego powstają dwa główne typy odpadów:
1. odpady związane bezpośrednio z pracami wiertniczymi i późniejszymi testami w złożu, czyli odpady wydobywcze, zakwalifikowane według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów. (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) do grupy 01 05. Są to:
- zwierciny,
- zużyta płuczka,
- płyn pozabiegowy ze szczelinowania (tzw. flowback),
- wody złożowe,
- osady lub szlamy ze zbiorników lub instalacji oczyszczających płyn pozabiegowy.
2. odpady powstające w związku z funkcjonowaniem wiertni, prowadzeniem prac pomocniczych, przebywaniem pracowników na wiertni, itp. - zakwalifikowane według Katalogu odpadów głównie do grup: 08, 13, 15, 16, 17 i 20. Są to przede wszystkim odpady:
- komunalne,
- budowlane,
- z montażu i demontażu wiertni,
- powstające w związku z eksploatacją urządzenia wiertniczego, np. sorbenty, czyściwo, oleje i smary, materiały filtracyjne, itp.
Odpady z grupy 01 (powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin) dzielą się według Katalogu odpadów na następujące rodzaje:
Podgrupa 01 05 - Płuczki wiertnicze i inne odpady wiertnicze:
- 01 05 04 Płuczki i odpady wiertnicze z odwiertów wody słodkiej,
- 01 05 05* Płuczki i odpady wiertnicze zawierające ropę naftową,
- 01 05 06* Płuczki i odpady wiertnicze zawierające substancje niebezpieczne,
- 01 05 07 Płuczki wiertnicze zawierające baryt i odpady inne niż wymienione w 01 05 05 i 01 05 06,
- 01 05 08 Płuczki wiertnicze zawierające chlorki i odpady inne niż wymienione w 01 05 05 i 01 05 06,
- 01 05 99 Inne nie wymienione odpady.
(symbolem * oznaczono odpady niebezpieczne)
Ilości powstających odpadów
Szacuje się, że średnia ilość odpadów (płuczki i zwiercin) wytwarzanych podczas wiercenia jednego otworu poszukiwawczego wynosi od 2500 do 6000 ton. Ilość powstających odpadów oraz ich właściwości są zmienne dla każdego odwiertu i zależą od następujących czynników:
- głębokości i konstrukcji otworu,
- rodzaju przewiercanych skał,
- technologii wiercenia,
- rodzaju płuczki i sposobu gospodarowania płuczką,
- wykonanych zabiegów (np. szczelinowania hydraulicznego).
W procesie stymulacji złoża (na przykład szczelinowania hydraulicznego) także powstają specyficzne odpady. Ich ilość i właściwości są trudne do oszacowania ze względu na dużą liczbę decydujących o tym czynników takich jak:
- ilość, skład i właściwości cieczy zabiegowych,
- liczba i rodzaj wykonanych zabiegów,
- rodzaj skały poddanej zabiegom,
- obecność wód złożowych,
- reakcje chemiczne zachodzące pomiędzy skałą a cieczą,
- czas przebywania płynów w górotworze,
- ilość płynu pozabiegowego,
- sposób oczyszczania płynu pozabiegowego,
- możliwość powtórnego użycia płynu pozabiegowego podczas kolejnych zabiegów.
Mnogość czynników zmiennych powoduje, że ilość odpadów powstających podczas zabiegów stymulacji waha się w szerokich granicach - od kilkuset do nawet kilkunastu tysięcy ton. Doświadczenia z terenu USA i Polski wskazują, że na powierzchnię wraca 15-80% zatłoczonych płynów - najwięcej w pierwszych dniach po zabiegu.
Ilość odpadów wytworzonych w skali kraju podczas poszukiwania gazu łupkowego nie jest obecnie duża - stanowi niespełna 0,1% wszystkich wytwarzanych w danym roku odpadów powstających w sektorze gospodarczym. Także liczba wytwórców odpadów wydobywczych powstających podczas poszukiwania gazu z łupków jest niewielka. W 2012 było to 19 podmiotów.
W latach 2010-2012 wytworzono następujace ilości odpadów z poszukiwań gazu łupkowego:
- W 2012 roku prace poszukiwawcze prowadzono na terenie 7 województw i wytworzono łącznie 50 797 ton odpadów wydobywczych z podgrupy 01 05,
- W 2011 roku prace poszukiwawcze prowadzono na terenie 4 województw i wytworzono łącznie 33 984 tony odpadów z podgrupy 01 05,
- W 2010 roku prace poszukiwawcze prowadzono na terenie 2 województw i wytworzono łącznie 10 470 ton odpadów z podgrupy 01 05.
W latach 2010 - 2012 roku na jeden wykonany otwór poszukiwawczy za gazem z łupków przypadało średnio:
- 2012 rok - 2 116 ton wytworzonych odpadów z podgrupy 01 05,
- 2011 rok - 2 832 ton wytworzonych odpadów z podgrupy 01 05,
- 2010 rok - 3 490 ton wytworzonych odpadów z podgrupy 01 05.
Średnia dla okresu lat 2010-2012 wynosi 2 442 ton odpadów z podgrupy 01 05 wytworzonych na jeden otwór poszukiwawczy.
Prognozy wytwarzania odpadów
Prognozowanie ilości odpadów powstających podczas poszukiwania i rozpoznawania złóż gazu łupkowego jest trudne. Przede wszystkim, nie jest znana liczba otworów, jakie zostaną wykonane w poszczególnych latach. Według szacunków Ministerstwa Środowiska do 2021 roku wykonanych miało być ponad 300 otworów. Według planów tylko w 2013 roku miało być wykonanych 70 otworów. Jednakże, wykonano zaledwie 12 otworów.
Zakładając jednak, że plan do roku 2021 zostanie zrealizowany, rocznie powstawać będzie około 105 000 ton odpadów wydobywczych związanych z poszukiwaniem gazu łupkowego.
autor: Anita Starzycka
