Czym jest hałas? Definiuje się go jako dźwięki zazwyczaj o nadmiernym natężeniu (zbyt głośne) w danym miejscu i czasie, odbierane jako: "bezcelowe, następnie uciążliwe, przykre, dokuczliwe, wreszcie szkodliwe” (Encyklopedia PWN).
Hałas podczas badań sejsmicznych
Pierwszym etapem prac poszukiwawczych prowadzonych w terenie są badania sejsmiczne. Pozwalają poznać budowę geologiczną i wybrać najlepsze miejsce pod wiercenie otworu.
W badaniach sejsmicznych wykorzystywane są dwie metody:
- wibratorowa (vibroseis) - z użyciem specjalistycznych pojazdów – wibratorów
- strzałowa - z użyciem materiałów wybuchowych (metoda jest stosowana jedynie w miejscach niedostępnych dla pojazdów)
Metoda wibratorowa
Hałas podczas prac prowadzonych metodą wibratorową powodują:
- przejazd floty pojazdów, zazwyczaj składającej się z kilku pojazdów wibrujących, poruszających się w niewielkiej odległości względem siebie, wzdłuż wyznaczonego profilu, a także dojazd i zjazd sprzętu na miejsce badań
- praca aparatury do wzbudzania fal sejsmicznych - płyty wibracyjnej
Podczas wykonywania prac sejsmicznych uciążliwość hałasu trwa krótko. Cykl pomiarowy na jednym punkcie trwa kilka minut, po czym grupa pojazdów przemieszcza się w następne miejsce. Prace sejsmiczne prowadzone są zazwyczaj na terenach niezabudowanych - rolniczych lub leśnych. Pojazdy poruszają się po ściśle wyznaczonych trasach. Badania sejsmiczne realizowane są wyłącznie w porze dziennej (6.00 - 22.00).
Hałas emitowany przez wzbudzanie fal sejsmicznych metodą wibratorową może osiągać wartości do 90 dB w odległości 10 metrów od trasy przejazdu pojazdów.
Metoda strzałowa
Drugą metodą wykorzystywaną podczas prac sejsmicznych jest metoda strzałowa.
Podczas prac emitowany jest hałas, którego źródłem są:
- wykonywanie otworów strzałowych,
- detonacja niewielkich (do 0,5 kg) ładunków wybuchowych w wykonanych otworach strzałowych.
Na danym punkcie pomiarowym lokalizuje się zazwyczaj od 3 do 5 otworów strzałowych, a ich wiercenie odbywa się za pomocą wiertnic ręcznych lub samojezdnych. Sam wybuch następuje zawsze pod ziemią - średnio na głębokości od 2 do 6 metrów. Odgłos wystrzału jest przez to stłumiony.
Etap wiercenia
kolejnym krokiem jest budowa placu wiertni i montaż obiektów i urządzeń wiertniczych. Etap budowy wiertni trwa zazwyczaj 2-4 tygodnie. W pierwszej kolejności prowadzone są prace ziemne - wyrównywanie terenu, zdejmowanie warstwy gleby i usypywanie wałów okalających plac, utwardzanie dróg dojazdowych, itp.
Hałas na etapie wiercenia pochodzi od:
- pracy ciężkiego sprzętu podczas prac budowlanych i montażowych,
- ruchu pojazdów transportujących sprzęt, materiały i surowce,
- pracy agregatów prądotwórczych.
Wpływ etapu budowy wiertni na klimat akustyczny otoczenia jest krótkotrwały i ustępuje natychmiast po zakończeniu prac budowlanych.
Podczas wykonywania prac w obrębie już istniejęcego placu wiertni emisja hałasu jest mniejsza - wiąże się jedynie z montażem urządzeń.
Po przygotowaniu placu oraz obiektów i urządzeń przystępuje się do wykonania otworu. Praktykuje się wiercenie metodą obrotową. Skały przewiercane są za pomocą świdra przymocowanego do przewodu wiertniczego. Do wnętrza przewodu zatłaczana jest w czasie wiercenia płuczka, która wynosi urobek (zwierciny) na powierzchnię.
Hałas na etapie wiercenia pochodzi od:
- pracy urządzenia wiertniczego - wyciągu, stołu obrotowego i związanych z tym operacji wyciągania i zapuszczania przewodu wiertniczego,
- pracy agregatów prądotwórczych,
- pracy pomp płuczkowych,
- pracy mieszalnika płuczki (blendera),
- pracy urządzeń do oczyszczania płuczki (sita wibracyjne, hydrocyklony, wirówki, odmulacze, itp.),
- pracy kompresorów - sprężarek powietrza,
- pracy wentylatorów,
- innych operacji technologicznych prowadzonych na wiertni (np. napełnianie silosów),
- innych urządzeń i obiektów (np. stacji sterowania prewenterami),
- ruchu pojazdów związanym z dostawami materiałów, surowców i urządzeń.
Prace wiertnicze muszą być prowadzone w systemie ciągłym tj. 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu.
Przykładowe wielkości emisji hałasu podczas wiercenia wynoszą:
- stół obrotowy - 90 dB,
- pompy płuczkowe - 90 dB,
- agregaty prądotwórcze - 105 dB,
Nie ma znaczącej różnicy pomiędzy emisją hałasu w trakcie wiercenia odwiertu pionowego i wykonaniem odwiertu kierunkowego (poziomego), z wyjątkiem czasu trwania takich operacji.
Etap zabiegów stymulacji złoża
Hałas towarzyszący zabiegom szczelinowania hydraulicznego ograniczony jest czasem trwania pojedynczego zabiegu wynoszącym zwykle kilka godzin. Zabiegi takie powtarza się na kliku lub kilkunastu odcinkach otworu, w różnych odstępach czasu (zazwyczaj co dzień lub co kilka dni).
Hałas na etapie zabiegów stymulacji pochodzi od:
- pracy zespołu agregatów pompowych, tłoczących pod ciśnieniem płyn szczelinujący,
- pracy mieszalnika piaskomieszałki (blendera),
- pracy urządzenia sterowniczego - pomiarowego,
- ruchu pojazdów związanych z dostawami materiałów, surowców i urządzeń,
- innych operacji technologicznych prowadzonych na wiertni (np. napełnianie silosów),
- innych urządzeń i obiektów.
Poziom mocy akustycznej pojedynczego agregatu pompowego wynosi około 90-120 dB. Do przeprowadzenia zabiegu wykorzystywanych jest kilka - kilkanaście takich urządzeń, pracujących równocześnie. Blender emituje hałas w wysokości około 90 dB.
Etap testów złożowych
Hałas na etapie testów złożowych pochodzi od:
- pracy agregatów prądotwórczych,
- ruchu pojazdów wywożących płyn pozabiegowy,
- operacji technologicznych służących tzw. wywołaniu otworu (np. azotowanie),
- spalaniu gazu w pochodni (gdy uzyska się przepływ gazu ze złoża).
Poziom mocy akustycznej pochodni może sięgać do 102 dB.
Etap likwidacji i rekultywacji
Głównymi źródłami hałasu na etapie likwidacji i rekultywacji wiertni są:
- praca ciężkiego sprzętu podczas prac rozbiórkowych i rekultywacyjnych,
- ruch pojazdów wywożących sprzęt, materiały i odpady,
- praca agregatów prądotwórczych.
Ochrona przed hałasem
Stosowane są następujące działania zmniejszające bądź całkiem eliminujące wpływ hałasu na środowisko:
- lokalizacja wiertni w bezpiecznej odległości od okolicznej zabudowy lub terenów wymagających ochrony (np. siedlisk zwierząt),
- usypywanie wałów ziemnych lub zastosowanie ekranów dźwiękochłonnych wokół terenu wiertni tłumiących hałas,
- wykorzystanie urządzeń z dobrze wyciszonymi podzespołami i zainstalowanymi ekranami akustycznymi (np. obudowanie specjalnymi blatami dźwiękochłonnymi szybu wiertniczego, generatorów i in.),
- używanie tłumików urządzeń i maszyn,
- wykorzystywanie urządzeń o niskiej mocy akustycznej,
- dbanie o sprawność i prawidłową eksploatację maszyn i urządzeń,
- wykonywanie, w miarę możliwości, prac generujących największy hałas w porach jak najmniej uciążliwych dla okolicznej ludności (czyli w porze dziennej, w godz. 6.00– 22.00),
- ograniczenie do niezbędnego minimum ruchu pojazdów z i na wiertnię.
autor: Anita Starzycka
