Arabia Saudyjska stanowi ostatnio przedmiot dyskusji i analiz głównie w kontekście wysokiego poziomu wydobycia ropy naftowej, prowadzonego przez ten kraj (jak i większość członków Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową - OPEC). Jest to jedna z przyczyn obecnego niskiego poziomu cen ropy oraz spowolnienia produkcji węglowodorów ze źródeł niekonwencjonalnych, których koszt wydobycia jest wyższy w porównaniu z konwencjonalną produkcją.
W perspektywie podejmowanych działań, które pośrednio prowadzą do zmniejszenia cen ropy i gazu a tym samym opłacalności wydobycia z formacji geologicznych wymagających zastosowania droższych technologii oraz posiadając ogromne konwencjonalne zasoby, można by sądzić, że Arabia Suaudyjska nie będzie zainteresowana rozwijaniem tej gałęzi przemysłu wydobywczego. A jednak, od kilku lat podejmowane są kroki zmierzające do rozpoczęcia wydobycia gazu niekonwencjonalnego, a w szczególności gazu łupkowego, którego zasoby są szacowane na 5,7 bln. m3 i który występuje głównie w formacjach peleozoicznych.
Rozwój wydobycia gazu niekonwencjonego wpisuje się w większy plan Rijadu zwiększania udziału gazu ziemnego w miksie energetycznym kraju, a zmniejszania w nim udzialu ropy naftowej (w szczególności w sektorze energetycznym, w którym użycie do generacji prądu dochodziło do 0,9 miliona baryłek ropy dziennie). Ropa naftowa ma zaś zostać przeznaczona na eksport.
W ciągu ostatnich dziesięciu lat saudyjski koncern naftowy Saudi Aramco zainwestował w rozwój sektora gazowego ponad 60 mld dolarów amerykańskich (USD) i zamierza przeznaczyć na ten cel dodatkowych 100 mld USD w ciągu następnych 10 lat.
Wspieranie rozwoju gazu naturalngo spowodowane jest rosnącym w bardzo szybkim tempie zapotrzebowaniem na energię elektryczną i rozwojem strategicznego przemysłu petrochemicznego. Już w 2012 roku gaz ziemny stanowił ponad 1/3 całkowitego popytu na energię pierwotną, a biorąc pod uwagę plany przedstawione powyżej plany inwestycyjne Saudi Aramco przewiduje się, że jego udział w rynku będzie cały czas rosnąć. Taka strategia uzasadnia również decyzję Arabii Saudyjskiej o nieeksportowaniugazu ziemnego, w przeciwieństwie do niektórych innych krajów Bliskiego Wschodu.
Kolejny powód skierowania swojej uwagi na gaz niekonwencjonalny jest konsekwencją przynależności Arabii Saudyjskiej do OPEC i chęci uniezależnienia się od konieczności wypełniania kontyngentów produkcji ropy naftowej ustalonych pomiędzy jego członkami, które wpywają na ilość wydobywanego gazu. Większość istniejącej produkcji gazu ziemnego stanowi obecnie gaz współwystępujący (tzw. „associated gas”, wykorzystywany w części do nagazowania złóż ropy), występujący łącznie z ropą naftową i skorelowany z jej wydobyciem. Zwiększenie wydobycia gazu współwystępującego powoduje zatem równoczesne zwiększenie wydobycia ropy, co z kolei może prowadzić do przekroczenia limitów produkcji ustalonych przez OPEC. Stanowi to również powód, dlaczego pomimo posiadania jednych z największych na świecie rezerw gazu ziemnego (ok 25 bln m3), jego wydobycie w Arabii Saudyjskiej pozostaje dość ograniczone (kształtuje się na poziomie ok. 80 mld m3).
Warto wspomnieć, że występujący w Arabii Saudyjskiej gaz konwencjonalny, pochodzący ze złóż samodzielnych, jest gazem kwaśnym i a jego rezerwuary są trudno dostępne. Spowodowało to, wraz z niskim cenami gazu na rynku wewnętrznym, że dotychczas prowadzone wydobycie nie przyniosło na razie spodziewanych rezultatów. Niskie ceny gazu stanowiły też jeden z powodów wycofania się z poszukiwań kilku międzynarodowych firm z branży wydobywczej (Shell, Lukoil, Sinopec, ENI i Repsol) na przestrzeni ostanich lat.
Na ostatnim miejscu (choć nie pod względem ważności) należy wspomnieć o perspektywie stworzenia nowych miejsc pracy bezpośrednio lub pośrednio związanej z wydobyciem gazu niekonwencjonalnego, co ma szczególne znaczenie biorąc pod uwagę młodą i rosnącą populację Arabii Saudyjskiej.
Wszytkie te powody doprowadziły do tego, że w 2011 roku Saudi Aramco ogłosił program rozwoju gazu niekonwencjonalnego, w którego ramach trwają prace eksploracyjne oraz jest realizowany projekt budowy 1000 MW elektrowni, która do generacji prądu będzie używała gazu łupkowego.
Saudyjski koncern naftowy Saudi Aramco zainwestował do tej pory 3 mld. USD w przygotowanie wydobycia gazu łupkowego, a w ciągu dwóch lat prac poszukiwawczych Saudowie zidentyfikowali trzy główne miejsca jego występowania: Rub' al Khali (Pusta Kwarta) na południu, Asz-Szarkijja Wschodnia Prowincja) na wschodzie oraz obszar Al-Jalamid na północnym-zachodzie.
Przeprowadzono również 8 odwiertów w poszukiwaniu gazu łupkowego. W ciągu najbliższych trzech lat planowane jest przeznaczenie dodatkowych 7 mld USD na ten cel i przeprowadzenie ponad 135 odwiertów - tak, aby w 2018 roku móc rozpocząć wydobycie na skalę komercyjną. Saudi Aramco zakłada, że wydobycieosiągnie w 2018 roku poziom 5mld m3 i następnie wzrośnie aż do ok 40 mld. m3 do 2025 roku.
Bardziej konserwatywny scenariusz rozwoju wydobycia gazu łupkowego przedstawia natomiast Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE), zgodnie z którym rozwój wydobycia będzie następował wolniej i w mniejszym zakresie, osiągając w 2025 roku ok. 5 mld m3 i 24 mld m3 w roku 2040. Odpowiednio w tych latach udział gazu łupkowego w całkowitej produkcji gazu ziemnego będzie wynosił 5%, wzrastając ponad trzy krotnie do 17%.
Produkcja gazu łupkowego na tle całkowitego wydobycia gazu ziemnego w Arabii Saudyjskiej. Źródło: IEA, 2014
Skromniejsze prognozy mogą mieć swoje podstawy w istniejących barierach rozwoju gazu niekonwencjonalnego, do których należą między innymi skomplikowana i nie wystarczająco poznana struktura geologiczna, ograniczone zasoby wody potrzebnej do szczelinowania hydraulicznego oraz brak wystarczającej infrastruktury gazowej i drogowej w odległych regionach kraju.
Niewątpliwie niski poziom cen gazu w Arabii Saudyjskiej wpłynie również na perspektywy jego rozwoju (ze względu na subsydia cena gazu należy do jednej z najniższych wśród państw zatoki), co z kolei przekłada się na zwiększoną konsumpcję wewnętrzną, a ta z kolei na potrzebę inwestycji w poszukiwania nowych jego źródeł.
Wszystkie te elementy mogą wpłynąć na to, że produkcja gazu łupkowego może okazać się mniej opłacalna niż w Stanach Zjednoczonych i rozwijać się wolniej niż przyjęte założenia. Jednako wydobycie gazu jest ważnym wyborem strategicznym i ekonomicznym dla Arabii Saudyjskiej, biorąc wspomniane na wtępie potrzeby sektora petrochemicznego oraz energetycznego.
20.10.2015 r.
Bartosz Jurga, PIG-PIB
